Ateşi Olan Çocuğa Yaklaşım (Ebeveyn Kılavuzu)

Leyla

Global Mod
Global Mod
25 Mar 2021
2,600
0
1
Ateş nedir?

Beden ısısının olağanın üzerine çıkması ateş olarak tanımlanır. Genel olarak makattan ölçülen ısının 38 0C (10.4 0F) olması ateş olarak kabul edilir.

Beden ısısı nerelerden ölçülebilir?

Beden ısısı makattan, ağızdan, kulaktan, koltuk altı ya da alından ölçülebilir. Ağızdan ve makattan yapılan ölçümler gerçek beden ısısını daha yeterli yansıtır. Fakat riskler niçiniyle her iki metot de pratikte çoğunlukla tercih edilmez.

Soğuk ya da sıcak besin yenmiş olması ve teneffüs suratı ağızdan yapılan ölçümü etkileyebilir. Ayrıyeten bilhassa ahenk sağlayamayan çocuklarda ağızdan ölçüm travma riski taşır. Makattan ölçümler ağızdan ölçüme emsal biçimde travma ve barsak faydalanması riski taşır. Özel durumlar haricinde çocuklarda makattan beden ısısı ölçülmesi önerilmez.

Günlük pratikte çocuklarda en sık beden ısısı ölçüm bölgeleri kulak, alın ve koltuk altıdır.

Olağan beden ısısı ne kadar olmalıdır?

Beden ısısı çocuğun yaşı, ölçüm yapılan beden bölgesi ve ölçümün günün hangi saatinde yapıldığına nazaran değişkenlik gösterir. Bu niçinle tüm çocuklar için geçerli standart kıymetler vermek zordur. Genel olarak:


  • hayatın birinci iki yaşı başta olmak üzere çocuklarda beden ısısı erişkinlerden daha yüksektir. Yaş arttıkça beden ısısı erişkin seviyelere gerçek düşüş gösterir.


  • Beden ısısı gün ortasında dalgalı bir seyir gösterir. Olağan kaidelerde en yüksek beden ısı bedelleri 17-19 saatleri içinde en düşük beden ısı pahaları 24-06 saatleri içinde ölçülür. Gün içi en yüksek ve düşük beden ısıları içindeki fark 1.1 0C kadar olabilir.


  • Genel olarak makattan ölçülen (rektal) ısı ağızdan ölçülen (oral) ısıdan yaklaşık 0.5 0C, o da koltuk altından (aksiler)ölçülen ısıdan yaklaşık 0.5 0C daha yüksektir.


  • Çocukluk çağında değişik beden bölgelerinden yapılan ölçümlerde ateş olarak kabul edilen bedeller tabloda gösterilmiştir.
Beden ısısı niye yükselir?

Olağan kaidelerde beynimizde bulunan ısı denetim merkezi beden iç ısısını 36.50C’de sabit tutacak biçimde programlanmıştır. Bedenimize giren bakteri ve virüsler üzere mikroorganizmalar, kimyasal, metabolok ve toksik unsurlar bedenimizde endojenpirojen (ateş oluşturucu) olarak isimlendirilen unsurların salınımını uyarırlar. Bu hususlar beyinde hipotalamus ismi verilen bölgeye tesir ederek evvelde ayarlanmış beden ısı termostat seviyesini yükseltirler. Bu da beden ısısında artışla sonuçlanır.

Sıkı giyinme, etraf ısısı, güneş çarpması, ilaç ve toksinler üzere faktörlere bağlı beden ısı ayarı değişmeden de beden ısısı artabilir. Hipertermi olarak isimlendirilen bu durumda teşhis ve tedavi yaklaşımları ateşli çocuktan farklıdır.

Ateş her vakit ziyanlı mıdır?

Beden ısısı sıklıkla yararlı bir savunma sistemi olarak yükselir. Beden ısı ayarını değiştiren hususlara endojen pirojen ismi verilir. Bu unsurlar bir yandan ateşin yükselmesine yol açarken öteki yandan bağışıklık hücrelerini mikroorganizmalara karşı uyarıcı tesir yaparlar. Ayrıyeten mikroorganizmalar doğal beden sıcaklığı olan 36.5–37.5 0C derecede en kolay çoğalırlar. Yüksek beden ısısı ziyanlı mikroorganizmanın çoğalmalarını ve ziyanlı tesirlerini sonlar. Bu istikametiyle makul seviyeye kadar olan beden ısı artışının enfeksiyonların denetim altına alınmasında olumlu tesir gösterir. Ateş çocuğun aktivitesini ve iştahını azaltıp, konforunu bozmadığı sürece zararsız olarak kabul edilebilir. Lakin beslenme ve aktiviteyi olumsuz etkileyen, çocuğun konforunu etkileyen ateş müdahale gerektirir.

Ateşin seviyesi hastalığın şiddetinin göstergesi midir?

Ateşin şiddeti her vakit hastalığın ciddiyetinin göstergesi olmayabilir. Genel olarak dirençli ve yüksek ateşin önemli bir enfeksiyon ile bağlı olma ihtimali daha yüksektir. Fakat bu bir kural değildir. Çocukluk çağında önemli seyirli olmayan kimi viral enfeksiyonlarda devasa yükseklikte ateş olabilirken, daha önemli enfeksiyonlar daha yavaşça ateşle seyredebilir.

Beden ısısının yükselme ve düşme devirlerinde hangi değişiklikler görülür?

Beden ısısının yükselmesi sırasında üşüme, titreme, yüzeysel damarlarda süreksiz daralmaya bağlı parmak uçları ve dudakların soğukluk, solukluk ve morarma görülebilir. Beden ısısı ve metabolizma suratındaki artışa bağlı olarak kalp suratı, teneffüs suratı, sıvı ve kalori gereksinimi artar. Ateşin derecesine bakılırsa huzursuzluk, halsizlik, iştahsızlık, sayıklama ve halüsinasyonlar görülebilir. Bilhassa 6 ay – 6 yaş ortası çocuklarda ateşli havaleler ortaya çıkabilir.

Beden ısısı en yüksek seviyeye ulaştığında cilt ekseriyetle pembe yahut kızarık olarak görülür. Terleme ise beden ısısının düştüğünün bir göstergesidir.


Hangi durumlarda ateş elbette kabul edilmelidir? Hangi ateşli çocuklar konutta izlenebilir?

Etraf ısısı yüksek olduğunda yahut çocuk ortam ısısı ile uyumlu olmayacak biçimde sıkı giydirildiğinde beden ısısı artabilir. Bu durumda etraf ısısın yahut çocuğun kıyafetlerinin düzenlenmesi, beden ısısının olağana gelmesi için kafidir.

Çok hareket, ağlama, endişe, heyecan üzere durumlarda beden ısısında süreksiz yükseklikler olabilir.

Diş çıkarma devirlerinde beden ısısında yavaşça seviyede ve süreksiz yükseklikler olabilir.

Çok yüksek dereceye çıkmayan, ortam düzenlemesi yahut ateş düşürücüler ile olağana dönen, çocuğun aktivitesinde ve beslenmesinde bozulmaya niye olmayan, kısa müddetli, ishal, kusma, döküntü, öksürük ve nefes darlığı üzere öteki bulguların eşlik etmediği ateşli çocuklar konutta izlenebilirler.

Beden ısısını düşürmek için konutta neler yapılabilir?

Ateş bedenin bir savunma düzeneğidir. Çocuğun aktivitesi, beslenme ve konforunda bariz bozulmaya niye olmadığı sürece 38.5-39 0C’ye kadar olan ateşe müdahale edilmeyebilir.

Ateşin kesin tedavisi beden ısısında artışa niye olan durumun ortadan kaldırılmasıdır. Bu gerçekleştirilinceye kadar beden ısısını denetim etmeye yönelik çeşitli uygulamalar yapılabilir. Bunlar ortam ısısı ve kıyafetlerin düzenlenmesi, ılık duş aldırılması, soğuk uygulama ve ateş düşürücü ilaç kullanmasıdır. Bu uygulamalar sırasında hiç bir vakit maksat beden ısısının olağan seviyeye döndürülmesi olmamalıdır. Ateşe bağlı halsizlik, huzursuzluk, beslenme bozukluğu üzere durumların ortadan kaldırılması, çocuğun konforunun artırılması temel gaye olmalıdır.

yavaşça ateşte çocuğun kalın giysilerinin çıkarılması, aktivitelerinin azaltılması (dinlendirilmesi), sıvı alımının artırılması ve ortam ısısının düşürülmesi çoklukla kafidir. Küçük çocukların üzerlerinde atlet ve külot/bez kalacak biçimde giysileri çıkarılır. Üzerlerine ince bir örtü örtülebilir. Daha büyük çocuklara uzunluk giysiler giydirilebilir. Ortam ısısı 18 0C’ye kadar düşürülebilir.

Ateşli çocukta terleme yahut sık solumaya bağlı akciğerden buharlaşma niçiniyle bedenden sıvı kaybı artar. beraberinde ateş kusmaya eğilimi de artırır. Bu niçinle ateşli çocuklara sıvı besinler sık aralıklarla ve azar azar verilmelidir. Anne sütü alan bebekler sık aralıklarla emzirilmelidir.

Yüksek beden ısılarında ateş düşürücü ilaçlar kullanılabilir. Çocuk kıymetli bir sıhhat problemine işaret eden bulgular istikametinden izlenmelidir.

Ilık uygulama ne vakit yapılmalı ve nelere dikkat edilmelidir?

Ateş düşürücü ilaç verilmesine karşın 30 dakika içerisinde ateşi düşmeyen 3 aylıktan büyük çocuklara ılık uygulama yapılabilir. Beden tartılarına bakılırsa beden yüzey alanları geniş olduğundan bilhassa küçük çocuklarda beden ısısını düşürmek için tesirli bir prosedürdür. Bu maksatla 29-32 C içinde ılık su ile ıslatılmış bez yahut pamuklar boyun, göbek, koltuk altı ve kasıklar üzere büyük damarların beden yüzebir daha daha yakın seyrettiği bölgelere yerleştirilir. Islak bez ve pamuklar sık aralıklarla değiştirilmelidir. Sürece beden ısısı 1 0C düşene kadar devam edilebilir. Bu uygulama ılık duş biçiminde de yapılabilir. Günümüzde hem çocuk tıpkı vakitte erişkinlerde fizikî soğutma için geliştirilmiş pedler de bulunmaktadır.

Ilık uygulamada dikkat edilmesi gereken noktalar:


  • Ilık uygulama ısı denetim merkezindeki termostat ayarında bir değişikliğe niye olmaz.Ateş düşürücü verilmeden ılık uygulama yapıldığında cilt ısısı düşse bile kısa müddet içerisinde yeniden yükselecektir. Bu niçinle ılık uygulama ateş düşürücü ilaca karşın 30 dakika ortasında ateşi düşmeyen çocuklarda düşünülmelidir.


  • Etraf ısısının çok yüksek olması, güneş çarpması, ilaç zehirlenmeleri üzere dış etkenlere bağlı beden ısısında çok yükselmelerde ve ateşli nöbet durumunda ılık uygulamaya daha erken başlanabilir.


  • Ateş yüksekliği kadar beden ısısında ani ve süratli düşüşler de olumsuz sonuçlara niye olabilir. Bu niçinle ateş düşürücü ilaç ile ılık uygulama tıpkı anda yapılmamalıdır.

  • Soğuk uygulama hasta çocuğun konforunu bozar, huzursuzluğunu artırır ve beden ısısında ani düşmelere yol açar. Bu niçinle uygulamada soğuk su ve buz kullanılmamalı, su içerisine sirke katılmamalıdır.


  • Önemli zehirlenmelere niye olduğundan ateşi yüksek çocukların bedenlerine alkol yahut kolonya sürülmemelidir.


  • Ilık uygulama sırasında çok titreme olursa su sıcaklığı bir ölçü artırılabilir.
Hangi durumda ateş değerli olabilir? İleri inceleme için sıhhat kuruluşuna başvurulmalıdır?

Aşağıdaki durumlardan en az birinin varlığında ateş kıymetli bir sıhhat meselesinin işareti olabilir.


  • Genel olarak 3 aydan küçük çocuklarda 38 0C, daha büyük çocuklarda 39 0C üzeri ateş.


  • Bebeğin üç aydan küçük, bilhassa yenidoğanveya prematüre olması,


  • Kalp, akciğer, karaciğer ve böbrek hastalığı başta olmak üzere kronik hastalık varlığı,


  • Tedaviye karşın 72 saatten, bilhassa 5 günden uzun süren ateş,


  • Ateşe kanlı ve/veya mukuslu ishalin eşlik etmesi,


  • Doğuştan yahut daha sonradan bağışıklık sistemini baskılayacak bir hastalık varlığı yahut bağışıklık sistemin baskılayıcı ilaç kullanması,


  • Ateşe döküntünün eşlik etmesi.


  • sıra dışı biçimde zayıf, tiz yahut daima ağlama, avutulamama.
Hangi durumlarda ateş acil teşhis ve tedavi gerektirir?


  • Ateş düşürücülere dirençli >39 0C ateş,


  • Çocuğun genel durumunun berbat görünmesi


  • Basmakla solmayan kırmızı-mor renkli döküntü,


  • Şiddetli yahut boğulur şekilde öksürük, olağandan süratli nefes alma ve/veya nefes darlığı,


  • Nefes alıp verme sırasında dışarıdan ses duyulması, hırıltılı ve horultu teneffüs


  • Beslenme bozukluğu,


  • Uykuya eğilim, uyandırılamama, ikazlara yanıtsızlık yahut şuur kaybı,


  • yinelayıcı yahut koyu yeşil renkli, safralı kusma,


  • Şiddetli sıvı kaybı, idrar ölçüsünde azalma yahut uzun vadeli kuru bez,


  • Bıngıldağın (fontanel) çok gergin yahut fazlaca çökük olması


  • Ateşe şiddetli karın ağrısı, eklem şişliği, apse üzere bulguların eşlik etmesi,


  • Cildin soğuk, soluk, alacalı görünmesi yahut cilt ve dudaklarda morluk.
Çocuklara ateş düşürücü ilaçlarla bir arada grip ilaçları da kullanılabilir mi?

Anti-gribal olarak isimlendirilen ilaçlar parasetamol ve ibuprofen başta olmak üzere ateş düşürücü ilaçların çeşitli ilaçlarla kombinasyonundan oluşur. Bu ilaçlar ateş düşürücü tesir yanında burun tıkanıklığının giderilmesi, kırgınlık ve kas ağrılarının azaltılması üzere etiler de gösterirler. Kobine ilaçlar bilhassa küçük çocuklarda kıymetli yan tesirlere niye olabilir. Bu niçinle çocukluk çağında yalnızca tabip önerisi ile, kısa müddetli ve uygun dozda kullanılmalıdır. Doz aşımı olmaması için gribal ilaç içerisindeki ateş düşürücü dozu da dikkate alınmalıdır.

Birden çok ateş düşürücü ilaç dönüşümlü olarak kullanılabilir mi?

Ateş düşürücü ilaç kullanmasında amaç hiç bir vakit ateşin süratli düşürülmesi yahut beden ısısının olağan seviyeye getirilmesi olmamalıdır. Ateşin süratli yükselmesi kadar süratle düşürülmesinin de olumsuz sonuçlara yol açabileceği unutulmamalıdır. Ayrıyeten birden çok ateş düşürücü ilacın dönüşümlü kullanılması ile ateşin daha yeterli denetim altında alındığının bilimsel ispatı yoktur. Ateş düşürücü ilaçların birer kimyasal olduğu unutulmamalı, mümkün olduğunca tek ilacın uygun doz ve doz aralıklarında kullanılmasına itina gösterilmelidir.

Ağızdan ateş düşürücü almayan çocuklarda makattan (fitil formunda) ateş düşürücü ilaç kullanılabilir mi?

Çocuklarda ateş düşürücü ilaçlar için birinci tercih her vakit ağızdan alım olmalıdır. Lakin ağızdan alımı reddeden, yenidenlayan kusmaları olan yahut uykuya eğilim, uyku ya da şuur değişikliği niçiniyle ağızdan beslenemeyen çocuklarda fitil formundaki ateş düşürücüler makattan uygulanabilir.

Ateşli çocuklarda hangi sıklıkta ateş ölçümü yapılmalıdır?

Yüksek ateşe ağrı, halsizlik yahut huzursuzluk üzere bulgular çoğunlukla eşlik eder. Beden ısısının sık aralıklarla ölçümü çocuğun konforunu olumsuz etkileyebilir. Bilhassa ateşi çok yüksek olmayan çocuklarda ateşin derecesinden çok çocuğun genel durumuna odaklanılması, ateş düşürücü uygulama yahut ilacın tesiri ortaya çıkıncaya kadar çocuğun klinik olarak izlenmesi daha uygun bir yaklaşımdır.

Ateşli çocuklarda yapılmaması gerekenler:


  • Özel durumlar haricinde ateş düşürücü ilaç ve ılık uygulama birebir anda yapılmamalıdır.


  • Ilık uygulamada soğuk su ve buz kullanılmamalı, suya sirke katılmamalıdır.


  • Beden ısısını düşürmek için cilde alkol yahut kolonya sürülmemelidir.


  • Ateşin yükselmesi sırasında titreyen çocuğun üstü örtülmemelidir.


  • Dönüşümlü ateş düşürücü kullanmasından kaçınılmalıdır.


  • Çocukluk çağında ateş düşürücü olarak aspirin kullanılmamalıdır.


  • İbuprofen içeren ateş düşürücüler 6 aydan daha küçük çocuklarda kullanılmamalıdır.