İş adamı, çalışanlarının ekmek, kek ve kurabiye pişirdiği, yöre halkının kahvaltı, kahve ve dondurma için bir araya geldiği kadim Türk kenti Antakya’daki fırını ve kafesini sevgiyle hatırladı.
Şubat ayında ortadan kayboldu, Türkiye’nin güneyinde meydana gelen iki güçlü depremin, içinde bulunduğu binaya ciddi hasar vermesi ve mahallenin çoğunu yaşanmaz hale getirmesi sonucu kayboldu.
Yedi ay sonra, işler büyük ölçüde azalmış olsa da geri döndü. Fırıncı Caner Aris ve iki meslektaşı, otoyol kenarında tozlu bir yerde duran, nakliye konteynırı şeklindeki dar bir kutuda küçük bir ürün seçkisi hazırlıyor ve kapının önündeki köhne bir masada misafirleri karşılıyor. Bay Aris, memleketlerinin bir kısmında daha büyük bir pastane kurmaya yetecek kadar canlılık oluşana kadar burada kalmayı planladıklarını söyledi.
Gelişmekte olan bir mahalle varsa ve insanlar yerleşmeye başlarsa orayı açarız” dedi. “Şehirden ayrılmayı düşünmüyoruz”
Türkiye’nin güneyinde 50.000’den fazla kişinin ölümüne ve 11 ilde yüz binlerce binanın hasar görmesine neden olan 8 Şubat depremlerinin ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, etkilenen bölgelerin hızla yeniden inşa edileceğine söz verdi.
Son aylarda birçok yerde inşaat resmi olarak başladı. Ancak eskiden Antakya olarak bilinen ve şu anda en çok etkilenen kentsel alan olan Antakya’ya yakın zamanda yapılan bir ziyarette, kayda değer bir yeniden yapılanma belirtisi yoktu. Bunun yerine, hasarlı kasaba hâlâ yıkılmış ve geri kalan sakinler belirsiz bir gelecekle karşı karşıya kalmıştı.
Duvarları eksik olan terk edilmiş konut kuleleri şehrin dört bir yanındaki sokakları kaplıyor. Mekanik ekskavatörler hasarlı binaları parçalara ayırıyor, onları daha sonra taşınması gereken molozlara dönüştürüyor ve şehrin üzerinde asılı olan ve insanların ciğerlerini tıkayan kalın toz bulutlarını havaya kaldırıyor. Çöpçülerin hurda aradığı moloz yığınları dışında diğer mahalleler tamamen yok oldu.
Eşi odun ateşinde patlıcan kızartırken mütevazı evinin önünde oturan 48 yaşındaki işsiz otobüs şoförü Mehmet İçer, “Tozun içinde yaşıyoruz, tozun içinde ölüyoruz” dedi.
Deprem, yakın çevredeki tüm binaları yok etmişti ve artık geniş bir moloz yığınından başka bir şey değildi. Güneş batarken, karanlık sadece bir avuç dairede uzak ışıklarla deliniyordu çünkü geri kalan her şey terk edilmişti.
Şehirdeki yaşamın çoğu geçici gibi geliyor. Aileler hasar gören evlerinin önündeki çadırlarda uyuyor. Çok sayıda insan, hükümetin elektrik ve su sağladığı, genişleyen, tek katlı kutu kasabalarda, paketlenmiş nakliye konteynırlarına benzeyen sıkıcı, prefabrik metal yapılarda yaşıyor. Ana caddelerde vagonlar gibi dizilmiş daha fazla kutunun etrafında dükkanlar ortaya çıktı. Burada satıcılar, saç kesiminden sürüş derslerine ve ayakkabılara kadar her şeyi sunarak geçimini sağlıyor.
Bir mağaza evcil hayvan malzemeleri satıyor. Sahibi Selman Anlar, depremin evini ve evcil hayvan dükkanını tahrip ettiğini, ailesinin çadırda kaldığını söyledi. Artık çoğunlukla kuş sattığını, her şeyini kaybetmiş aileler için hayatlarına güzellik katmanın ucuz bir yolu olduğunu söyledi.
Sayın Anlar, “Stres karşısında kuşlar en iyi seçenektir” dedi.
Bu kadar kısa ömürlü konaklamalar, kilise ve camilerin ekümenik bir geçmişi çağrıştırdığı, alışveriş yapanların kubbeli bir çarşıdan yerel tatlılar ve peynirler satın aldığı ve çiçek açan begonvillerin taş evlerin duvarlarına tırmandığı, bin yıllık bir tarihe sahip bir şehir olan Antakya için büyük bir değişiklik. Düzinelerce röportajda bölge sakinleri, şehirlerinin kaybından yakındı ve yerini alan şeyin bir şekilde ruhunu koruyacağına dair umutlarını dile getirdi.
Şehrin yeniden inşasında yerel halka söz hakkı vermek isteyen bir derneğin kurucusu Ayhan Kara, “Asla deprem öncesi ruha sahip olamayacağız, gerçekçi olmalıyız” dedi. “Pek çok şey değişecek ama biz bu şehrin ruhunu korumasında ısrar ediyoruz.”
İstikrarlı bir hükümete ve dünyanın en büyük 20 ekonomisinden birine sahip olan Türkiye’de depremden toparlanmanın yavaş olması, yakın zamanda büyük felaketlerin vurduğu diğer yerler için de kötü bir tahmin sunuyor. Fas’ta, binlerce insanın ölümüne neden olan depremden en çok etkilenen dağ toplulukları, merkezi hükümet tarafından uzun süredir ihmal ediliyor. Libya’da şiddetli yağmurların eskimiş iki barajın çökmesine neden olması ve Derna şehrine ölümcül bir su baskını göndermesinin ardından siyasi kaos ve yolsuzluk, yardım müdahalesine hem katkıda bulundu hem de engel oldu.
Sayın Erdoğan deprem bölgesi için büyük planlarını açıkladı ancak ilerleme yavaş oldu. Şehir İşleri ve Çevre Bakanlığı, hükümetin etkilenen illerde 850.000 yeni konut ve ticari ünite inşa etme sözü verdiğini, ancak bunların yalnızca dörtte birinde inşaatın başladığını söyledi.
Etkilenen illerde yaklaşık 1,9 milyon kişi yerinden edilmiş durumda; Bunların 1,3 milyonu başka yerlerde yaşamak için devlet yardımı alıyor; Bakanlık, 500.000’den fazlasının 330 konteyner şehirde yaşadığını söyledi.
Hükümetin, evlerini kaybeden insanlara yardım etmek için, evlerini yeniden inşa etmelerine yardımcı olacak hibeler ve düşük maliyetli finansman da dahil olmak üzere programları var. Ancak deprem mağdurlarının çoğu ne olduğunu anlamadıklarını veya felaketin onları devletten yardım alamayacak kadar yoksul bıraktığını söyledi.
Dört kişilik ailesinin artık evi olarak gördüğü prefabrik konteynerin önünde oturan 42 yaşındaki Eylem Dahal, “Bu paraya bağlı ve bizim paramız yok” dedi.
Evinin çöktüğünü, ailenin yerinden edildiğini, döşeme dükkanının yıkıldığını ve kendisini işsiz bıraktığını söyledi. Yaşadıkları barınak şu anda sıkışık gibi görünüyor ama en azından ailenin başka bir depremde barınağın yıkılmasından endişe etmediğini söyledi.
Bölgenin başkenti ve en büyük kenti Antakya’nın bulunduğu Hatay’da yaşanan yıkımın boyutu, imar çalışmalarını yavaşlattı. Türk hükümeti Hatay’da 254 bin yeni konut inşa etmeyi planlıyor ancak öncelikle hasarlı binaların ve moloz yığınlarının temizlenmesi gerekiyor.
Hatay Belediye Başkanı Lütfü Savaş, verdiği röportajda ilde 38 bin binanın yıkılmasının planlandığını ancak şu ana kadar sadece yarısının kaldırıldığını söyledi.
Hayatın diğer yönleri, parçalanmış bir şehirdeki günlük mücadeleleri ortaya koyuyor.
Fabrika sahipleri, pek çok kişinin Türkiye’den kaçması nedeniyle işçi bulmakta zorluk çekiyordu. Depremler birçok okula zarar verdi ve yerinden edilmiş aileleri çocuklarını evlerinin yakınına kaydettirmeye zorladı.
Geçtiğimiz ay okulun ilk gününde ebeveynler ve çocuklar, Antakya’nın en çok etkilenen ilçesi olan Defne’de bir konteyner sahasının yakınındaki yeni bir prefabrik eve akın etti. Tamamen beyaz binayı çevreleyen alanda ne çimen, ne ağaç ne de okul izlenimi verecek işaretler vardı. Yöneticiler, yaklaşık 800 çocuğun şimdiden kaydolduğunu söyledi. Öğretmenlerin birçoğu gibi çoğu da yakındaki konteyner konaklamalarında yaşıyordu.
Üç çocuk annesi Hülya Karadaş, çocuklarının okulunun depremden sağ kurtulduğunu ancak onları oraya gönderecek otobüse parasının yetmediğini söyledi. Bu yüzden, havanın sıcak olmasına ve çocuklar için bilgisayar ve oyun alanlarının bulunmamasına rağmen onları prefabrik okula kaydettirdi.
“Burada sadece sokakta oynuyorlar” dedi.
Depremlerden önce genel olarak daha yoksul olan ve devlet yardımı almakta zorluk çeken Antakya’daki pek çok Suriyeli mültecinin durumu daha da kötü.
Yaklaşık 250 Suriyeli aile, ağır hasar nedeniyle yerle bir edilen eski evlerinin yanındaki zeytinliklere dağılmış derme çatma çadırlara yerleşmişti.
Sekiz kişilik ailesi kampta yaşayan 48 yaşındaki Ayman Omar, “Yağmur yağarsa içeriyi su basacak” dedi.
Bay Omar, hükümetin elektrik ve su sağladığını ve yardım gruplarının tuvaletler inşa ettiğini, ancak bölge sakinlerinin yılanlar, fareler ve böceklerle mücadele etmek zorunda kaldıklarını söyledi. Çocuklarını okula kaydetmemişti ve ailenin konteyner şehre taşınmaya uygun olup olmadığını bilmiyordu.
“Bizi konteynerlere taşıyabilselerdi sıkışık ama daha temiz olurdu” dedi.
Antakya’nın ve tarihi mekanlarının geleceği için çeşitli planlar yapılıyor ancak dokuz mil kuzeydeki bir dağ köyü olan Gülderen’de bir çözüm şimdiden ortaya çıkıyor.
Gulderen, devasa vinçlerin malzemeleri kaldırdığı ve işçilerin 2.300 daire içeren 122 yeni kule inşa etmek için beton döktüğü geniş bir inşaat alanına dönüştü.
Sahadaki mühendisler, inşaatın Türkiye’nin güneydoğusundaki fay hattından uzakta sağlam bir zemin üzerinde olduğunu ve inşaat halindeki binaların depreme dayanıklı olacağını söyledi. Antakya’dan çok sayıda kişinin yerleşmesini beklediklerini ifade eden vatandaşlar, daha sonra süpermarket, klinik, kafe ve parkların da ekleneceğini ifade etti.
Projenin iç mimarlarından Beyza Sepin, böyle bir komplekste yaşamın yöre halkının alışık olduğundan farklı olacağını ancak deprem sonrası koşulların çok ağır olduğunu ve insanların buna alışacağını öne sürdü.
“İnsanlar ev ortamını özlüyor” dedi. “Yöre halkının Hatay ruhunu buraya getireceğinden eminim.”
Şafak Timur raporlamaya katkıda bulunmuştur.
Şubat ayında ortadan kayboldu, Türkiye’nin güneyinde meydana gelen iki güçlü depremin, içinde bulunduğu binaya ciddi hasar vermesi ve mahallenin çoğunu yaşanmaz hale getirmesi sonucu kayboldu.
Yedi ay sonra, işler büyük ölçüde azalmış olsa da geri döndü. Fırıncı Caner Aris ve iki meslektaşı, otoyol kenarında tozlu bir yerde duran, nakliye konteynırı şeklindeki dar bir kutuda küçük bir ürün seçkisi hazırlıyor ve kapının önündeki köhne bir masada misafirleri karşılıyor. Bay Aris, memleketlerinin bir kısmında daha büyük bir pastane kurmaya yetecek kadar canlılık oluşana kadar burada kalmayı planladıklarını söyledi.
Gelişmekte olan bir mahalle varsa ve insanlar yerleşmeye başlarsa orayı açarız” dedi. “Şehirden ayrılmayı düşünmüyoruz”
Türkiye’nin güneyinde 50.000’den fazla kişinin ölümüne ve 11 ilde yüz binlerce binanın hasar görmesine neden olan 8 Şubat depremlerinin ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, etkilenen bölgelerin hızla yeniden inşa edileceğine söz verdi.
Son aylarda birçok yerde inşaat resmi olarak başladı. Ancak eskiden Antakya olarak bilinen ve şu anda en çok etkilenen kentsel alan olan Antakya’ya yakın zamanda yapılan bir ziyarette, kayda değer bir yeniden yapılanma belirtisi yoktu. Bunun yerine, hasarlı kasaba hâlâ yıkılmış ve geri kalan sakinler belirsiz bir gelecekle karşı karşıya kalmıştı.
Duvarları eksik olan terk edilmiş konut kuleleri şehrin dört bir yanındaki sokakları kaplıyor. Mekanik ekskavatörler hasarlı binaları parçalara ayırıyor, onları daha sonra taşınması gereken molozlara dönüştürüyor ve şehrin üzerinde asılı olan ve insanların ciğerlerini tıkayan kalın toz bulutlarını havaya kaldırıyor. Çöpçülerin hurda aradığı moloz yığınları dışında diğer mahalleler tamamen yok oldu.
Eşi odun ateşinde patlıcan kızartırken mütevazı evinin önünde oturan 48 yaşındaki işsiz otobüs şoförü Mehmet İçer, “Tozun içinde yaşıyoruz, tozun içinde ölüyoruz” dedi.
Deprem, yakın çevredeki tüm binaları yok etmişti ve artık geniş bir moloz yığınından başka bir şey değildi. Güneş batarken, karanlık sadece bir avuç dairede uzak ışıklarla deliniyordu çünkü geri kalan her şey terk edilmişti.
Şehirdeki yaşamın çoğu geçici gibi geliyor. Aileler hasar gören evlerinin önündeki çadırlarda uyuyor. Çok sayıda insan, hükümetin elektrik ve su sağladığı, genişleyen, tek katlı kutu kasabalarda, paketlenmiş nakliye konteynırlarına benzeyen sıkıcı, prefabrik metal yapılarda yaşıyor. Ana caddelerde vagonlar gibi dizilmiş daha fazla kutunun etrafında dükkanlar ortaya çıktı. Burada satıcılar, saç kesiminden sürüş derslerine ve ayakkabılara kadar her şeyi sunarak geçimini sağlıyor.
Bir mağaza evcil hayvan malzemeleri satıyor. Sahibi Selman Anlar, depremin evini ve evcil hayvan dükkanını tahrip ettiğini, ailesinin çadırda kaldığını söyledi. Artık çoğunlukla kuş sattığını, her şeyini kaybetmiş aileler için hayatlarına güzellik katmanın ucuz bir yolu olduğunu söyledi.
Sayın Anlar, “Stres karşısında kuşlar en iyi seçenektir” dedi.
Bu kadar kısa ömürlü konaklamalar, kilise ve camilerin ekümenik bir geçmişi çağrıştırdığı, alışveriş yapanların kubbeli bir çarşıdan yerel tatlılar ve peynirler satın aldığı ve çiçek açan begonvillerin taş evlerin duvarlarına tırmandığı, bin yıllık bir tarihe sahip bir şehir olan Antakya için büyük bir değişiklik. Düzinelerce röportajda bölge sakinleri, şehirlerinin kaybından yakındı ve yerini alan şeyin bir şekilde ruhunu koruyacağına dair umutlarını dile getirdi.
Şehrin yeniden inşasında yerel halka söz hakkı vermek isteyen bir derneğin kurucusu Ayhan Kara, “Asla deprem öncesi ruha sahip olamayacağız, gerçekçi olmalıyız” dedi. “Pek çok şey değişecek ama biz bu şehrin ruhunu korumasında ısrar ediyoruz.”
İstikrarlı bir hükümete ve dünyanın en büyük 20 ekonomisinden birine sahip olan Türkiye’de depremden toparlanmanın yavaş olması, yakın zamanda büyük felaketlerin vurduğu diğer yerler için de kötü bir tahmin sunuyor. Fas’ta, binlerce insanın ölümüne neden olan depremden en çok etkilenen dağ toplulukları, merkezi hükümet tarafından uzun süredir ihmal ediliyor. Libya’da şiddetli yağmurların eskimiş iki barajın çökmesine neden olması ve Derna şehrine ölümcül bir su baskını göndermesinin ardından siyasi kaos ve yolsuzluk, yardım müdahalesine hem katkıda bulundu hem de engel oldu.
Sayın Erdoğan deprem bölgesi için büyük planlarını açıkladı ancak ilerleme yavaş oldu. Şehir İşleri ve Çevre Bakanlığı, hükümetin etkilenen illerde 850.000 yeni konut ve ticari ünite inşa etme sözü verdiğini, ancak bunların yalnızca dörtte birinde inşaatın başladığını söyledi.
Etkilenen illerde yaklaşık 1,9 milyon kişi yerinden edilmiş durumda; Bunların 1,3 milyonu başka yerlerde yaşamak için devlet yardımı alıyor; Bakanlık, 500.000’den fazlasının 330 konteyner şehirde yaşadığını söyledi.
Hükümetin, evlerini kaybeden insanlara yardım etmek için, evlerini yeniden inşa etmelerine yardımcı olacak hibeler ve düşük maliyetli finansman da dahil olmak üzere programları var. Ancak deprem mağdurlarının çoğu ne olduğunu anlamadıklarını veya felaketin onları devletten yardım alamayacak kadar yoksul bıraktığını söyledi.
Dört kişilik ailesinin artık evi olarak gördüğü prefabrik konteynerin önünde oturan 42 yaşındaki Eylem Dahal, “Bu paraya bağlı ve bizim paramız yok” dedi.
Evinin çöktüğünü, ailenin yerinden edildiğini, döşeme dükkanının yıkıldığını ve kendisini işsiz bıraktığını söyledi. Yaşadıkları barınak şu anda sıkışık gibi görünüyor ama en azından ailenin başka bir depremde barınağın yıkılmasından endişe etmediğini söyledi.
Bölgenin başkenti ve en büyük kenti Antakya’nın bulunduğu Hatay’da yaşanan yıkımın boyutu, imar çalışmalarını yavaşlattı. Türk hükümeti Hatay’da 254 bin yeni konut inşa etmeyi planlıyor ancak öncelikle hasarlı binaların ve moloz yığınlarının temizlenmesi gerekiyor.
Hatay Belediye Başkanı Lütfü Savaş, verdiği röportajda ilde 38 bin binanın yıkılmasının planlandığını ancak şu ana kadar sadece yarısının kaldırıldığını söyledi.
Hayatın diğer yönleri, parçalanmış bir şehirdeki günlük mücadeleleri ortaya koyuyor.
Fabrika sahipleri, pek çok kişinin Türkiye’den kaçması nedeniyle işçi bulmakta zorluk çekiyordu. Depremler birçok okula zarar verdi ve yerinden edilmiş aileleri çocuklarını evlerinin yakınına kaydettirmeye zorladı.
Geçtiğimiz ay okulun ilk gününde ebeveynler ve çocuklar, Antakya’nın en çok etkilenen ilçesi olan Defne’de bir konteyner sahasının yakınındaki yeni bir prefabrik eve akın etti. Tamamen beyaz binayı çevreleyen alanda ne çimen, ne ağaç ne de okul izlenimi verecek işaretler vardı. Yöneticiler, yaklaşık 800 çocuğun şimdiden kaydolduğunu söyledi. Öğretmenlerin birçoğu gibi çoğu da yakındaki konteyner konaklamalarında yaşıyordu.
Üç çocuk annesi Hülya Karadaş, çocuklarının okulunun depremden sağ kurtulduğunu ancak onları oraya gönderecek otobüse parasının yetmediğini söyledi. Bu yüzden, havanın sıcak olmasına ve çocuklar için bilgisayar ve oyun alanlarının bulunmamasına rağmen onları prefabrik okula kaydettirdi.
“Burada sadece sokakta oynuyorlar” dedi.
Depremlerden önce genel olarak daha yoksul olan ve devlet yardımı almakta zorluk çeken Antakya’daki pek çok Suriyeli mültecinin durumu daha da kötü.
Yaklaşık 250 Suriyeli aile, ağır hasar nedeniyle yerle bir edilen eski evlerinin yanındaki zeytinliklere dağılmış derme çatma çadırlara yerleşmişti.
Sekiz kişilik ailesi kampta yaşayan 48 yaşındaki Ayman Omar, “Yağmur yağarsa içeriyi su basacak” dedi.
Bay Omar, hükümetin elektrik ve su sağladığını ve yardım gruplarının tuvaletler inşa ettiğini, ancak bölge sakinlerinin yılanlar, fareler ve böceklerle mücadele etmek zorunda kaldıklarını söyledi. Çocuklarını okula kaydetmemişti ve ailenin konteyner şehre taşınmaya uygun olup olmadığını bilmiyordu.
“Bizi konteynerlere taşıyabilselerdi sıkışık ama daha temiz olurdu” dedi.
Antakya’nın ve tarihi mekanlarının geleceği için çeşitli planlar yapılıyor ancak dokuz mil kuzeydeki bir dağ köyü olan Gülderen’de bir çözüm şimdiden ortaya çıkıyor.
Gulderen, devasa vinçlerin malzemeleri kaldırdığı ve işçilerin 2.300 daire içeren 122 yeni kule inşa etmek için beton döktüğü geniş bir inşaat alanına dönüştü.
Sahadaki mühendisler, inşaatın Türkiye’nin güneydoğusundaki fay hattından uzakta sağlam bir zemin üzerinde olduğunu ve inşaat halindeki binaların depreme dayanıklı olacağını söyledi. Antakya’dan çok sayıda kişinin yerleşmesini beklediklerini ifade eden vatandaşlar, daha sonra süpermarket, klinik, kafe ve parkların da ekleneceğini ifade etti.
Projenin iç mimarlarından Beyza Sepin, böyle bir komplekste yaşamın yöre halkının alışık olduğundan farklı olacağını ancak deprem sonrası koşulların çok ağır olduğunu ve insanların buna alışacağını öne sürdü.
“İnsanlar ev ortamını özlüyor” dedi. “Yöre halkının Hatay ruhunu buraya getireceğinden eminim.”
Şafak Timur raporlamaya katkıda bulunmuştur.